Magdalena Grochowska „Wytrąceni z milczenia”:

Kolejna książka Magdaleny Grochowskiej, kolejny zestaw sylwetek wybitnych, choć nieco zapomnianych rodaków. Ogromna przyjemność. Dlatego należy ją sobie dawkować. Poprzednią książkę Grochowskiej czytałem w okolicach Sylwestra w Holandii.
Cytaty:

Tadeusz Kotarbiński

Dawał kalendarze współpracownikom, by podkreślić wartość czasu. Gdy w przerwie sympozjum inni zwiedzali miasto, on wracał do hotelu do pracy. Traktat o dobrej robocie pisał tuż po wojnie w pociągu Łódź–Warszawa przy świeczce (nie było światła w pociągach).

Przyswoiłem sobie od Kotarbińskiego dyrektywę brania stanu aktualnego za punkt wyjścia. Jeśli jest znośny, budujmy na nim, a gdy okrzepniemy, zmieniajmy go.

Jedno, co się Panu Bogu nie udało, to to, że każdy medal ma odwrotną stronę…

Kotarbiński będzie pisał codziennie jedną stronę Traktatu o dobrej robocie, bez względu na zajęcia czy podróże.

Kotarbiński do Twardowskiego, list z 1932 roku: „Polakom brakuje rozsądnego umiaru, to naród histeryczny”. Odpowiedź Twardowskiego: „Naród polski cierpi na infantylizm […], brak poczucia rzeczywistości, brak zastanawiania się nad własnymi czynami i przewidywania ich następstw, powierzchowność i niestałość […], słabe uspołecznienie…”.

W „Racjonaliście” Kotarbiński pisze ostro: „Uniwersytet ma być przybytkiem wolnej myśli. Tymczasem wstęp nań mają tylko posiadacze stopnia z religii na maturze. W salach powieszono krzyże, rok akademicki zaczyna się od nabożeństw, Senat akademicki kroczy w procesjach. Profesorów kapłanów obowiązuje złożona papieżowi przysięga antymodernistyczna, a przecież naukowiec może się zobowiązać jedynie do mówienia prawdy. Do szkół wdziera się przymusowe kłamstwo. Nauczyciel powinien być antyreligijny w takim stopniu, w jakim religia jest antynaukowa. Można zachowywać przyzwoitość z motywów pozareligijnych, nie ze strachu przed piekłem”.

„Racjonalista” wychodził przez trzy lata. Prawie w każdym numerze tekst Kotarbińskiego – jak lustro podstawione pod nos katolickiej Polsce. W sprawach aborcji toczy się „kawalkada fałszów” (nie wolno zlikwidować płodu obarczonego dziedzicznym syfilisem – irytował się). Dziecko nieślubne jest przedmiotem pogardy. Celibat zdrowych i dojrzałych mężczyzn prowadzi do perwersji i obłudy. Etykę seksualną Kościoła tworzy kongregacja kawalerów. Obrzydza się młodzieży obcowanie cielesne jako „koncesję ducha na rzecz »grzesznego ciała«”. Stanowisko w sprawie regulacji urodzin jest nierozumne – Kościół staje się współwinny nędzy rodzin robotniczych. „Najlepsi i najgłębsi muszą uciekać […] – pisał w hołdzie złożonym Franciszkowi Brentanowi. – W Kościele zostali ludzie posłuszni aż do bezmyślności”. Gdy Polski Związek

W 1990 roku grupa mieszkańców Budzynia w Wielkopolsce zażądała pod presją kościelną zmiany patrona miejscowej szkoły – w PRL nazwanej imieniem Kotarbińskiego. Dziś dyrektor niechętnie wraca do sprawy. – To nie przeszkadza, że był ateistą… – Imię utrzymano.

Nie oczekuj jednak od siebie etycznych rekordów – tłumaczył – sumienie nie jest aż tak wymagające, po prostu bądź solidny. Wiesz, co robić, jeżeli wiesz, czego nie robić.

… nie ma deszczu, są tylko spadające krople

To program życiowy trzeźwego liczenia się z rzeczywistością. Nie bądź naiwnym marzycielem; respektuj warunki, w jakich działasz; bierz pod uwagę straty. Ustal, co jest ważniejsze; co zapobiega większemu złu i według tej hierarchii działaj.

Krzysztof Pomian: – Kotarbińscy, Ossowscy, Ajdukiewicz, Stanisław Pigoń, Ingarden i inni mogli po wojnie wyjechać. Wybrali życie o wiele trudniejsze niż to, które mogli mieć na amerykańskich uniwersytetach. Trzeba umieć oddać tym ludziom nie tylko sprawiedliwość, ale złożyć im hołd. Jeżeli polska inteligencja nie doświadczyła katastrofy zerwania ciągłości – jaką przeżyła inteligencja rosyjska – to im właśnie to zawdzięcza! Jeżeli my jesteśmy sobą – Kołakowski, Szaniawski, Janion… mógłbym tę listę przedłużać – to dlatego, że mieliśmy takich profesorów. W tym potrzaskanym wojną kraju odegrali rolę nieprawdopodobną.

Można się zachowywać na wzór wskazówki barometru zmieniającej położenie w miarę zmian ciśnienia, a można też zachowywać się na wzór igły magnesowej wskazującej stały kierunek niezależnie od okoliczności”.

„Polak, jako taki, stał się uczuleńcem tradycyjnej a zacieśnionej swojskości, reaguje alergicznie na wszelką inność. Groźne to. […] Polskość – to nie sarmackość, to nie wyłączność pochodzenia od kmieci

Kpiono czasami z jego prakseologii, ogólnej teorii sprawnego działania, że w mowie zawiłej udowadnia, iż nie należy wbijać gwoździa w ścianę zegarkiem…